Subdepressiya(distimiya)

Bəzən insan özünü yorğun və emosional olaraq tükənmiş hiss edir, amma bu vəziyyət hələ klinik depressiya səviyyəsinə çatmır. Bu hal diqqətdən kənarda qalmamalıdır və sadəcə keçməsini gözləmək düzgün olmaz. Belə hallarda söhbət yüngül depressiya forması olan subdepressiyadan gedə bilər ki, bu da dəstəyə və müdaxiləyə ehtiyac duyur.

Subdepressiya (və ya distimiya) nədir və depressiyadan nə ilə fərqlənir

Subdepressiya – psixoemosional vəziyyətin xroniki formasıdır, tibbdə buna distimiya da deyilir. Bu hal zamanı insanın əhvalı davamlı olaraq aşağı olur və klinik depressiyaya bənzər simptomlar müşahidə edilir, lakin daha yüngül formada. Distimiyanın əsas xüsusiyyəti onun uzunmüddətli olmasıdır. Bu vəziyyət illərlə, ən azı iki il davam edə bilər və tədricən insanın iş qabiliyyətinə və sosial həyatına təsir göstərir. Belə insan üçün gündəlik vəzifələri yerinə yetirmək, yaxınları və iş yoldaşları ilə münasibət qurmaq çətinləşir. Əsas problem simptomların gücündə deyil, onların uzun müddət davam etməsindədir.

Əksər hallarda subdepressiya gözlənilmədən başlayır, bəzən isə onu psixoloji travma yaradan hadisələr tetikləyir. Bu vəziyyət narahatlıq pozuntuları ilə yanaşı ola və ya ağır depressiyaya keçə bilər. Belə halda artıq “ikili depressiya”dan danışılır – bu, distimiya diaqnozu olan insanların təxminən 2/3-də müşahidə olunur.

Risk qrupu kimlərdir

Distimiya halları ən çox yeniyetməlik dövründə – halların təxminən 70%-də başlayır. Bu diaqnozla müraciət edənlərin əksəriyyəti 21 yaşdan kiçik olur. Daha nadir hallarda subdepressiya orta və yaşlı insanlarda inkişaf edir.

Güclü stress və psixoloji travmalar risk faktorlarına daxildir. Məhz buna görə də yaxınlarımıza belə dövrlərdə xüsusi diqqət və dəstək göstərmək, onların hisslərinə hörmətlə yanaşmaq vacibdir.

Subdepressiyanın yaranma səbəbləri
Distimiya çoxsaylı amillər nəticəsində meydana çıxır və həkimlər bunu “heterogen vəziyyət” kimi xarakterizə edirlər. Mümkün səbəblərə aşağıdakılar daxildir:

• Digər psixi pozuntuların olması;

• Xroniki somatik xəstəliklərlə yanaşı getməsi;

• İrsi meyillilik;

• Xarakter və temperament xüsusiyyətləri;

• Beyində üzvi pozuntular;

• Ananın çətin keçən hamiləliyi və doğuşları;

• İlk 6 ayda süni qidalanma;

• Ağır travmalar və əməliyyatlar;

• Güclü intoksikasiya;

• Uşaq vaxtı düzgün olmayan tərbiyə mühiti;

• Həddindən artıq emosional və intellektual yüklənmələr.

Ən geniş yayılmış səbəblər psixi pozuntular və xroniki xəstəliklərdir. Distimiya diaqnozu olan xəstələrin 70%-dən çoxunda bu faktorlardan biri müşahidə edilir. Çox vaxt distimiya tam sağalmamış depressiyanın davamı olur.

Ən təhlükəli nəticə – susmaq olmaz
Distimiyanın ən ağır nəticələrindən biri zehni qabiliyyətlərin zəifləməsi və bilişsel funksiyaların tənəzzülüdür. Buna görə vəziyyəti vaxtında tanımaq və erkən müalicəyə başlamaq olduqca vacibdir.

Subdepressiyanı necə tanımalı
Subdepressiyada olan insan emosional baxımdan həssaslığını itirir, özünə qapanır, insanlardan uzaqlaşır. Onlar nadir hallarda gülümsəyir, neqativ və bədbin fikirlər bildirir, həm özünə, həm də başqalarına qarşı tənqidi və qıcıqlanmış olur. Əlaqədən qaçırlar, sosial münasibətləri məhdudlaşdırırlar.

Belə insanlar ya çox erkən oyanır, ya da daim yatmaq istəyir. Bəzən gün ərzində yeməyi unudurlar. Əgər siz yaxınlarınızda belə davranış müşahidə edirsinizsə, onların vəziyyəti ilə maraqlanmaq vacibdir. Bəzən cavab sərt və soyuq ola bilər, lakin bu sizi geri çəkdirməməlidir. Onu dinləməyə çalışın, dəstək verin və ehtiyac varsa, mütəxəssisə müraciəti təklif edin.

Subdepressiyanın əsas simptomları
Bəzən subdepressiyanı çətin xarakterlə qarışdırmaq olur. Lakin yaxınlar əvvəlki davranış fərqliliyini hiss edə bilər. Bu isə artıq problemin olduğunu göstərə bilər. Aşağıdakı əlamətlərə diqqət yetirin:

• Həyatdan zövq almama, sıxıntı, kədərli əhval;

• Yorğunluq, halsızlıq, tez bezmək;

• Qıcıqlanma və tez əsəbiləşmə;

• Özünü mərkəzə qoymaq meyli;

• Emosional qeyri-sabitlik;

• Artmış narahatlıq, səbəbsiz qorxular;

• Qeyri-real günahkarlıq hissi;

• Hərəkətlərin ləngliyi;

• Marağın itməsi, həyat hadisələrinə laqeydlik;

• Emosional soyuma, empatiya çatışmazlığı;

• Həddindən artıq sağlamlıq narahatlıqları (ipoxondriya);

• Hadisələri dramatikləşdirmə meyli;

• Açıqlana bilməyən bədən hissiyatları və narahatlıqlar.

Əksər hallarda bir simptom daha güclü olur, digərləri isə zəif şəkildə müşahidə olunur — bu, distimiyanın fərqləndirici xüsusiyyətidir. Əgər bu vəziyyət yaxın adamın itkisi ilə bağlıdırsa, onda “ölmüş insan kultu” deyilən hal yarana bilər: insan mütəmadi olaraq onu xatırlayır, məzarına gedir, şəxsi əşyalarını saxlayır. Bəzən distimiya fonunda fobiyalar da inkişaf edir — məsələn, ölüm, ürək xəstəlikləri və ya onkoloji qorxular. Bu qorxular real tibbi problemlərdən deyil, psixoloji proseslərdən qaynaqlanır.

Back to Glossary Index Page